Persoonlijk leiderschap: Stephen R. Covey

Vroeger was het makkelijk. Wie leiding gaf aan een team, een afdeling of een onderneming, had vanzelfsprekend kennis, verantwoordelijkheid en macht. Als de directeur besloot om rechtsaf te gaan, dan ging het hele bedrijf rechtsaf. En mocht hij halverwege van mening veranderen, dan keek niemand daar raar van op. Hij was de directeur, dus hij moest beslissen.

Maar vroeger is niet meer. Nu de industriële economie plaats maakt voor de kenniseconomie, is de rol van de manager ingrijpend veranderd. De moderne manager moet luisteren in plaats van commanderen, vertrouwen geven in plaats van controleren, en delegeren in plaats van centraliseren.

Stephen R. Covey wordt door velen gezien als dé autoriteit op het gebied van modern management, of zoals hij het zelf noemt, persoonlijk leiderschap. Hij is wat men noemt ‘een goeroe’ op dit terrein. Met tientallen miljoenen boeken die de afgelopen vijftien jaar over de toonbank zijn gegaan, is hij ’s werelds bestverkopende schrijver van managementboeken.

Bij persoonlijk leiderschap volgens Covey hebben principes als geloof in eigen kunnen, eerlijkheid, verantwoordelijkheid en samenwerking de overhand. Bedrijven zijn niet langer gebaat bij conventionele managementpraktijken, waarin het controleren en kort houden van medewerkers centraal staat. Covey stelt dat er momenteel een onevenwichtige situatie bestaat tussen de gewenste resultaten die bedrijven willen halen en de productiemiddelen. In zijn eigen woorden: “Men wil steeds meer gouden eieren, maar men verzorgt de kip die ze legt steeds minder. Bedrijven moeten er juist alles aan doen om optimaal gebruik te maken van de volledige potentie van hun medewerkers”.

Hij gaat daarmee rechtstreeks in tegen het beeld dat geschetst wordt in populaire boeken die de laatste tijd onze bestsellerlijsten bestormen. Het zijn voor zichzelf sprekende titels als ‘Hoe word ik een rat?’, ‘Intensieve menshouderij’ of ‘Het maandagmorgengevoel’. Werk wordt niet met positieve zaken als ‘plezier’ of ‘zelf-ontplooiing’ geassocieerd. Werken is sleur, werken is afzien en als het gaat om de betrokkenheid en motivatie van medewerkers, is het tobben in organisaties. Deze organisatiecynici geven medewerkers het advies om zoveel mogelijk in hun lot te berusten: “neem zoveel mogelijk afstand van je werk”, “probeer de kantjes er vanaf te lopen”, “ga verantwoordelijkheden uit de weg” en “val vooral niet op”.

Tegenover dit cynische perspectief plaatst Covey in zijn recent verschenen boek ‘De 8ste eigenschap’ een geheel ander beeld. Probeer in je werk en in je leven je volledige potentie te ontplooien en probeer daarnaast anderen te inspireren om hetzelfde te doen. Wat boeit jou als individu werkelijk, wat inspireert je en wat geeft je voldoening? Het gaat erom te achterhalen bij welke activiteiten of welk werk je zelf het gevoel krijgt daadwerkelijk een bijdrage te leveren.

Een goede leider helpt zijn mensen zich te ontplooien en leert ze anderen te inspireren hetzelfde te doen. Mensen hebben een werkomgeving nodig waarin zij hun talenten en passie kwijt kunnen, waarin ze zichtbaar bijdragen aan de missie en de doelen van hun organisatie.

De denkwereld van Covey

In het denken van Covey draait alles om de vraag hoe mensen leiding kunnen geven aan zichzelf, en vervolgens aan anderen. Daarin staat ‘habits’ of eigenschappen centraal.

In zijn eerste belangrijke boek ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’ beschrijft Covey zeven eigenschappen om succesvol te veranderen. Wij moeten ten eerste onafhankelijk zijn (het heft in eigen hand nemen, einddoelen stellen en ze vervolgens gedisciplineerd nastreven), om vervolgens op basis vanwederzijdse afhankelijkheid effectief met anderen te kunnen samenwerken (win-win, goed luisteren en synergetisch werken). De achtste eigenschap heeft Covey uitvoerig beschreven in zijn onlangs verschenen boek ‘De 8ste eigenschap’: het vermogen om mensen te inspireren en om anderen tot het vinden van hun inspiratiebronnen aan te zetten.

Critici hebben meermaals gesteld, dat Covey’s zeven eigenschappen niet meer zijn dan geweldige open deuren. Als weerwoord zegt Covey steevast het volgende: “Het is wellicht common sense, maar daarmee nog geen common practice. Het is niet makkelijk om volgens de zeven eigenschappen te leven. Dat vereist karakter en discipline. En dat is iets dat bij de meeste mensen en organisaties ontbreekt.” Ook ‘De 8ste eigenschap’ is een controversieel boek. Waar sommigen het als een briljante synthese van zijn denken beschouwen, zien anderen het hooguit als een soort ‘best of’-compilatie van eerder werk. Wij vinden de essentie van het werk van Covey zonder meer de moeite van een nadere beschouwing waard. Voor degenen die zich -nog- niet aan de boeken van Covey willen wagen en toch een goed beeld willen krijgen verwijzen wij met veel plezier naar de samenvattingen van Hans van der Loo van Samhoud (zie onderaan). In de volgende bespreking van Covey hebben wij ook gebruik gemaakt van dit uitstekende materiaal.

Om het werk van Covey goed te kunnen doorgronden moeten we eerst ingaan op de eerste zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Deze vormen de basis voor de achtste -en volgens Covey de meest cruciale eigenschap- die we tot het laatst zullen bewaren.

De zeven eigenschappen van effectief leiderschap

Volgens Covey is effectief leidinggeven aan veranderen een kwestie van een drietrapsraket.

De eerste trap bestaat uit drie eigenschappen die gericht zijn op persoonlijke en individuele ontwikkeling. Ze zorgen ervoor dat je je als persoon onafhankelijk leert op te stellen. De drie daaropvolgende eigenschappen gaan over effectief samenwerken en vormen de tweede trap. De zevende eigenschap gaat over het ontwikkelen en onderhouden van de overige zes eigenschappen. Deze eigenschap vormt de derde trap, samen met de achtste eigenschap: het vermogen van mensen om volgens hun volledige potentie te leven en om anderen te inspireren om hetzelfde te doen.

De eerste trap: basis voor onafhankelijkheid

Mensen die onafhankelijk zijn, kiezen hun eigen doel. Onafhankelijke mensen handelen vanuit hun eigen kern en laten zich niet zozeer beïnvloeden door wat anderen doen. Zij nemen het initiatief, koersen doelbewust op eigen doelen af en stellen prioriteiten. Onafhankelijke mensen houden zaken bij zichzelf en geven geen andere factoren de schuld. Volgens Covey bepaalt men het leven hoofdzakelijk zelf en niet zozeer genetische (‘het zit in mijn genen’), psychologische (‘het komt door mijn opvoeding’) of sociale factoren (‘het is de schuld van de anderen’). Het bereiken van onafhankelijkheid omschrijft Covey als een ‘overwinning op jezelf’. Wat moet men doen om onafhankelijk te worden? Kort gezegd, gaat het om het volgende:

Eigenschap 1. Wees proactief

“Ik ben de kracht”. Proactief zijn is meer dan initiatief nemen. Proactieve mensen nemen initiatief om gebeurtenissen te beïnvloeden waarop ze invloed kunnen hebben. Veel mensen wachten of schuiven hun verantwoordelijkheid graag af op externe gebeurtenissen of op anderen. Proactieve mensen richten zich vooral op hun eigen gedrag en hun eigen gedachten. Essentieel is hierbij de beïnvloedbaarheid van dingen. Covey spreekt van een cirkel van betrokkenheid en een cirkel van invloed zoals hieronder afgebeeld. In de buitenste cirkel bevinden zich dingen die we niet kunnen beïnvloeden, zoals ‘de wereld’, onze opvoeding, onze afkomst en het verleden.

Over dingen die we niet kunnen beïnvloeden moeten we ons volgens Covey niet druk maken. We moeten ons alleen richten op de binnenste cirkel: proactieve mensen richten hun aandacht vooral op datgene wat zij wél kunnen beïnvloeden. Minstens even belangrijk daarbij is het volgende: we kunnen natuurlijk geen invloed uitoefenen op alles wat ons gebeurt. Maar wat we wel kunnen is bepalen hoe we zelf reageren op dingen die ons gebeuren. Proactieve mensen realiseren zich dat ze zelf hun reactie kunnen kiezen op de dingen waarmee ze worden geconfronteerd. Tussen ‘stimulus’ en ‘respons’ zit altijd een ruimte, waarin we zelf onze respons kunnen bepalen.

Eigenschap 2. Begin met het eind in gedachten

“Bepaal je eigen lot, of iemand anders doet het voor je”. Hoe richt je je leven, je team of je organisatie in? Leef je van dag tot dag of stel je duidelijke doelen en bepaal je je eigen toekomst? Effectieve mensen en teams werken van ‘achter naar voren’. Zij hebben principes en een visie over wat zij willen bereiken. Zo bepalen zij hun eigen toekomst. “Om de consequenties van onze keuzes in goede banen te leiden moeten wij voortdurend gebruik maken van principes zoals rechtvaardigheid, vriendelijkheid, respect, eerlijkheid of integriteit” aldus Covey. Dergelijke principes zijn universeel, dat wil zeggen, ze overstijgen tijd, plaats en cultuur. Zonder principes zijn mensen gedesoriënteerd. Met principes beschikken mensen over een kompasfunctie en weten zij waar ‘het noorden’ is. De boodschap luidt: denk na over de vraag waar je heen wilt. Ontwikkel een helder beeld van je bestemming. Covey stelt hiertoe de morbide vraag: “Wat zou je willen dat men tijdens je grafrede over je zegt?” En als je dat dan weet: richt je leven dan ook zo in dat dat ook werkelijk gebeurt.

Eigenschap 3. Belangrijke zaken eerst

“Stel prioriteiten”. De wereld lijkt steeds drukker te worden. Alles moet gelijk en gaat 24 uur per dag door. Om toch effectief te zijn is het volgens Covey van het grootste belang om prioriteiten te stellen. Laat de belangrijkste dingen niet de dupe worden van allerlei urgente, maar onbelangrijke dingen. Deze eigenschap wortelt in het principe van integriteit en heeft betrekking op het doelgericht kunnen handelen. Effectieve mensen besteden hun tijd vooral aan zaken die belangrijk zijn. Ze laten zich niet leiden door de waan van de dag, maar plannen zelf hun leven.

Indien aan deze die eigenschappen wordt voldaan, kunnen mensen zich richten op een meer vruchtbare samenwerking met anderen. Onafhankelijk zijn op zich is immers niet voldoende, zeker niet in een wereld waarin alles met alles samenhangt.

De tweede trap: basis voor wederzijdse afhankelijkheid

Het is op dit punt dat de tweede trap van de raket in werking treedt: het leren van het besef van wederzijdse afhankelijkheid. Om op zinvolle wijze met anderen samen te werken is wederom een overwinning nodig, nu niet op jezelf, maar op je omgeving. Deze overwinning is de resultante van wederom een drietal eigenschappen:

Eigenschap 4. Denk in termen van winnen-winnen

Om effectief te kunnen samenwerken, moet men niet denken in termen van concurrentie (‘winnen-verliezen’), maar in termen van winnen-winnen. Een algemeen bekend principe dat we al eerder zagen bij de theorie van Thomas & Kilmann over conflicthanteringsstijlen. Aan de basis van deze vierde eigenschap staat volgens Covey het denken in termen van overvloed. Veel mensen denken in termen van schaarste; ze hebben weinig zelfvertrouwen en denken dat er niet genoeg voor hen zal zijn. Zij denken dat de ander moet verliezen, zodat zij kunnen winnen. Covey stelt hier tegenover dat van de mooiste dingen in het leven – zoals liefde, aandacht en geluk – genoeg is voor iedereen. Wees niet bang om andere mensen evenveel te gunnen als jezelf. Dit geldt ook in het zakelijke verkeer.

Eigenschap 5. Eerst begrijpen, dan begrepen worden

Wederzijds begrip, daar gaat het om. Pas als we echt luisteren, zullen we anderen begrijpen. Een mens heeft niet voor niets twee oren en één mond: daarmee kan hij twee keer zoveel luisteren als spreken. Volgens Covey komen bijna alle problemen voort uit gebrekkige communicatie. En dan met name uit ons onvermogen om echt, met inlevingsvermogen te luisteren naar de ander, zonder dat we meteen zelf willen reageren. De mogelijkheid om zelf te spreken en begrepen te worden, komt vervolgens vanzelf. Veel leiders zijn echter niet in staat om te luisteren: “ze zijn te vol van zichzelf en luisteren niet. Ze moeten meer tijd besteden aan het luisteren en aan het toelichten van de achtergronden van hun acties.” Indien we elkaar werkelijk begrijpen, zullen we creatiever worden in het oplossen van gezamenlijke problemen.

Eigenschap 6. Synergie

Synergie is het vanuit creatieve samenwerking kiezen voor de derde weg: niet mijn of jouw manier, maar een derde en betere manier. Het gaat om het respecteren en waarderen van verschillen. Om de intentie om onderlinge verschillen te overwinnen door het zoeken naar oplossingen die recht doen aan ieders wensen. Een synergetisch team is een team waarin mensen elkaar aanvullen en waarin het geheel meer is dan de som der delen (zie ook de teamrollen van Belbin). We zijn vaak geneigd om verschillen uit te vlakken door het sluiten van compromissen (conflictstijl van de kwal). Volgens Covey is dit niet de juiste weg: we moeten juist trachten om creatieve en betere oplossingen te bedenken (conflictstijl van de uil).

Derde trap: basis voor permanent leren en inspireren

Onafhankelijkheid en wederzijdse afhankelijkheid worden gecompleteerd door de derde rakettrap: blijven leren en verbeteren en het vermogen om mensen te inspireren en om anderen tot het vinden van hun inspiratiebronnen aan te zetten.

Eigenschap 7. Hou de zaag scherp – continue verbetering

Deze eigenschap gaat over de continue vernieuwing met betrekking tot de vier dimensies van ons leven: fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel. Deze eigenschap is de ‘laatste’ van de zeven eigenschappen zoals die lange tijd door Covey werden gepropageerd.

Eigenschap 8. Leef vanuit je kracht en leer anderen inspireren

Leef vanuit je volledige potentie en inspireer anderen om hetzelfde te doen. Dit vermogen heeft Covey uitvoerig beschreven in zijn onlangs verschenen boek ‘De 8ste eigenschap’. We gaan hier in een nieuw bericht op in.

bron: 123management.nl

Links
Samenvatting van Covey door Hans van der Loo